Updated by स्टार वन न्युज मराठी ™ 

2 ऑक्टोबर 2025

प्रतिनिधी ✍️ मारुतीमामा दराडे 📱+91 88880 90906

    सिन्नर ✍️

नाशिक ✍️ नळवाडी गावांमध्ये नळराज ऋषी, पाताळेश्र्वर यांच्या पावन भुमिमध्ये पहिल्यांदा कुलस्वामिनी रेणुका माता शारदीय नवरात्री उत्सव साजरा

पार पडत आहे परिसरातील हजारो भाविक किर्तन व दररोज सायंकाळी महाप्रसादाचा लाभ घेत आहे सकाळी हरिपाठ संध्याकाळी काकडा, सायंकाळी 7 ते 9 किर्तन नंतर देवीची आरती झाल्यानंतर संपूर्ण महीला भाविकांना उपासाचे फराळ आयोजित केले आहे, तसेच पुरुषांना सुध्दा महाप्रसाद आयोजित केला आहे संपूर्ण वातावरण हे देवीच्या गजरात दुमदुमुन गेलं आहे अनेक तरुण वर्ग परिसरातील सर्व भावीक आपला कार्यक्रम आहे असे समजुन सहभाग घेतात.

न मागता लाखो रुपये वर्गणी गोळा होत आहे. नवरात्री उत्सव संपल्यानंतर चार पाच दिवसात संपूर्ण हिशोब गावात लावण्यात येणार आहे , तरी परिसरातील भाविकांनी किर्तन व महाप्रसादाचा आवश्यक लाभ घ्यावा अशी संपूर्ण भक्तांच्या वतीने विनंती करण्यात येत आहे 

थोडक्यात माहिती 

शारदीय नवरात्र [a] हा देवी दुर्गा मातेच्या सन्मानार्थ साजरा केला जाणारा एक वार्षिक हिंदू सण आहे. नवरात्र म्हणजे नऊ रात्रींचा समूह असा शब्दशः अर्थ होत असून हा सण नऊ रात्री (आणि दहा दिवस) साजरा होतो; प्रथम चैत्र महिन्यात (ग्रेगोरियन कॅलेंडरच्या मार्च/एप्रिलमध्ये) आणि पुन्हा शारदा महिन्यात साजरा होतो. नवरात्र ही वेगवेगळ्या कारणांसाठी आणि विविध हिंदू सांस्कृतिक क्षेत्रांच्या विविध भागांमध्ये वेगवेगळ्या पद्धतीने साजरी केली जाते. 

सैद्धांतिकदृष्ट्या, चार हंगामी नवरात्री आहेत. तथापि, व्यवहारात, पावसाळ्यानंतर शरद ऋतूतील शारदीय नवरात्री नावाचा हा सण प्रमुख आहे. हा सण हिंदू दिनदर्शिकेच्या आश्विन महिन्यातील शुक्ल पक्षात साजरा केला जातो, जो विशेषतः सप्टेंबर आणि ऑक्टोबर या ग्रेगोरियन महिन्यांमध्ये येतो. 

शारदीय नवरात्र हा हिंदू धर्मातील एक उत्सव तसेच देवीशी संबंधित व्रत आहे.

वासंतिक नवरात्रात चैत्र शुद्ध प्रतिपदा ते चैत्र शुद्ध नवमीपर्यंत व शारदीय नवरात्रात आश्विन शुद्ध प्रतिपदा ते आश्विन शुद्ध नवमीपर्यंत देवीची उपासना केली जाते.

 शारदीय नवरात्र हे शाक्तपंथीय मानले जाते. शारदीय म्हणण्याचे कारण इतकेच की हे शरद ऋतूच्या प्रारंभी येते. भारतामध्ये सर्वत्र ह्या नवरात्रामध्ये प्रत्येकाच्या कुलाचाराप्रमाणे कमी-अधिक स्वरूपात पूजा-कृत्य घडते.

दुर्गोत्सव हा वर्षातून शरद ऋतू व वसंत ऋतूतही साजरा करण्याची प्रथा असल्याचे काही ग्रंथांतून दिसून येते. दुर्गा देवतेचे माहात्म्य भविष्य पुराणात कथन केलेले आढळते.

आश्विन महिन्यात घटामध्ये देवीची स्थापना करून, नंदादीप प्रज्वलित करून आदिमायेची नऊ दिवस मनोभावे पूजा करणे, म्हणजेच घटस्थापना किंवा नवरात्रोत्सव

हा सण साजरा करण्यासामागे इतिहास 

दुर्गा आणि राक्षस महिषासुर यांच्यात झालेल्या प्रमुख युद्धाशी संबंधित हा सण आहे. यावेळी वाईटावर चांगल्याचा विजय साजरा केला जातो. हे नऊ दिवस देवी दुर्गा आणि तिच्या नऊ अवतारांना – नवदुर्गाला समर्पित आहेत. प्रत्येक दिवस देवीच्या अवताराशी संबंधित आहे : 

दिवस १ – शैलपुत्री

प्रतिपदा (पहिला दिवस) म्हणून ओळखला जाणारा हा दिवस शैलपुत्री या पार्वतीच्या अवताराशी संबंधित आहे. या रूपातच दुर्गा शिवाची पत्नी म्हणून पूजली जाते. ही देवी उजव्या हातात त्रिशूळ आणि डाव्या हातात कमळ घेऊन बैल, नंदीवर स्वार होत असल्याचे चित्रित केले आहे. शैलपुत्री हा महाकालीचा प्रत्यक्ष अवतार मानला जातो. या दिवसाचा रंग पिवळा आहे, जो कृती आणि उत्साह दर्शवतो. [१७]

ही देवी सतीचा (शिवाची पहिली पत्नी, जी नंतर पार्वती म्हणून पुनर्जन्म घेते) पुनर्जन्म मानली जाते आणि तिला हेमावती म्हणून देखील ओळखले जाते. [१८]

दिवस २ – ब्रह्मचारिणी

द्वितीयेला (दुसऱ्या दिवशी), पार्वतीचा आणखी एक अवतार असलेल्या ब्रह्मचारिणीची पूजा केली जाते. या रूपात पार्वती योगिनी बनली होती. हा तिचा अविवाहित अवतार आहे. ब्रह्मचारिणीची पूजा मुक्ती किंवा मोक्ष तसेच शांती आणि समृद्धीसाठी केली जाते. अनवाणी पायांनी चालणारी आणि हातात जपमाला आणि कमंडला धरणारी ही देवी आनंद आणि शांततेचे प्रतीक आहे. हिरवा हा या दिवसाचा रंग आहे. शांतता दर्शविणारा केशरी रंग कधी कधी वापरला जातो जेणेकरून सर्वत्र मजबूत ऊर्जा वाहते.

दिवस ३ – चंद्रघंटा

तृतीया (तिसरा दिवस) चंद्रघंटाच्या पूजेचे स्मरण करते. शिवाशी लग्न केल्यानंतर, पार्वतीने तिच्या कपाळाला अर्धचंद्राने (अर्धचंद्र) सजवले होते, म्हणून हे नाव आहे. ती सौंदर्याची मूर्ती आहे आणि शौर्याचे प्रतीक आहे. राखाडी हा तिसऱ्या दिवसाचा रंग आहे, जो एक चैतन्यशील रंग आहे.

दिवस ४ – कुष्मांडा

चतुर्थीला (चौथ्या दिवशी) कुष्मांडा देवीची पूजा केली जाते. विश्वाची सर्जनशील शक्ती मानली जाणारी, कुष्मांडा पृथ्वीवरील वनस्पतींच्या संपत्तीशी संबंधित आहे आणि म्हणूनच, दिवसाचा रंग केशरी आहे. तिला आठ हात असून वाघावर बसलेले दाखवले आहे.

दिवस ५ – स्कंदमाता

स्कंदमाता ही पंचमी (पाचव्या दिवशी) पूजली जाणारी देवी, स्कंद (किंवा कार्तिकेय)ची आई आहे. पांढरा रंग आईच्या बदलत्या शक्तीचे प्रतीक आहे जेव्हा तिचे मूल धोक्याचा सामना करते. ती एका भयंकर सिंहावर स्वार होत, चार हात असलेली आणि तिच्या बाळाला धरून दाखवली आहे.

दिवस ६ – कात्यायनी

कात्यायन ऋषींच्या पोटी जन्मलेली, ती दुर्गेचा अवतार आहे आणि ती लाल रंगाने दर्शविलेले धैर्य दाखवते. योद्धा देवी म्हणून ओळखली जाणारी कात्यायनी ही देवीच्या सर्वात हिंसक रूपांपैकी एक मानली जाते. या अवतारात कात्यायनी सिंहावर स्वार होते आणि तिला चार हात आहेत. ती पार्वती, महालक्ष्मी, महासरस्वती यांचे रूप आहे. ती षष्ठमीला (सहाव्या दिवशी) पूजली जाते. पूर्व भारतात या दिवशी महाषष्ठी साजरी केली जाते आणि शारदीय दुर्गा पूजा सुरू होते.

दिवस ७ – कालरात्री

देवी दुर्गेचे सर्वात उग्र रूप मानले जाणारी कालरात्री सप्तमीला पूजनीय आहे. असे मानले जाते की पार्वतीने सुंभ आणि निसुंभ या राक्षसांना मारण्यासाठी तिची फिकट त्वचा काढली होती. दिवसाचा रंग शाही निळा आहे. देवी लाल रंगाच्या पोशाखात किंवा वाघाच्या कातडीत दिसते आणि तिच्या अग्निमय डोळ्यांमध्ये खूप क्रोध आहे आणि तिची त्वचा काळी पडते. लाल रंग प्रार्थनेचे चित्रण करतो आणि भक्तांना आश्वासन देतो की देवी त्यांना हानीपासून वाचवेल. ती सप्तमीला (सातव्या दिवशी) पूजली जाते. पूर्व भारतात या दिवशी महासप्तमी साजरी केली जाते आणि शारदीय दुर्गा पूजेचे बोधोन देखील सुरू होते.

दिवस ८ – महागौरी

महागौरी हे बुद्धिमत्ता आणि शांतीचे प्रतीक आहे. असे मानले जाते, की जेव्हा कालरात्रीने गंगा नदीत स्नान केले तेव्हा तिचा रंग अधिक उबदार झाला. या दिवसाशी संबंधित रंग गुलाबी आहे जो आशावाद दर्शवतो. ती अष्टमीला (आठव्या दिवशी) पूजली जाते. पूर्व भारतात या दिवशी महाअष्टमी साजरी केली जाते आणि त्याची सुरुवात पुष्पांजली, कुमारी पूजा इत्यादी कार्यक्रमांनी होते. ही एक अतिशय महत्वाची तिथी आहे. हा दिवस चंडीच्या महिषासुर मर्दिनी रूपाचा जन्म दिवस मानला जातो.

दिवस ९ – सिद्धिदात्री

नवमी (नववा दिवस) म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या उत्सवाच्या शेवटच्या दिवशी लोक सिद्धिधात्रीची प्रार्थना करतात. कमळावर बसलेल्या या देवीकडे सर्व प्रकारच्या सिद्धी आहेत असे मानले जाते. देवीला चार हात आहेत आणि तिला महालक्ष्मी म्हणूनही ओळखले जाते. या दिवसाचा जांभळा रंग निसर्गाच्या सौंदर्याची प्रशंसा करतो. सिद्धिदात्री ही भगवान शिवाची पत्नी पार्वती आहे. सिद्धिधात्रीला शिव आणि शक्तीचे अर्धनारीश्वर रूप म्हणूनही पाहिले जाते. असे मानले जाते की भगवान शिवाच्या शरीराची एक बाजू देवी सिद्धिदात्री आहे. त्यामुळे त्याला अर्धनारीश्वर या नावानेही ओळखले जाते. वैदिक शास्त्रानुसार या देवीची उपासना करून भगवान शिवाने सर्व सिद्धी प्राप्त केल्या.

भारताच्या बहुतेक भागांमध्ये आयुध पूजा नावाच्या विधीमध्ये साधने आणि शस्त्रे यांची पूजा केली जाते. अनेक व्यवसाय या दिवशी त्यांच्या कर्मचाऱ्यांना सुट्टी देखील देतात.

संपादक ✍️ सचिन रेवगडे 

9623968773